Regionalizm jest w pewnym sensie filozofią lokalną. Wyrażany w literaturze, sztuce czy nauce, stanowi świadomą ekspozycję tematów i motywów regionalnych. Przy czym nie można zapominać o tak pięknej materii, jaką jest język, gwara ludowa czy osobliwy koloryt miejsca. To wszystko prowadzi do wyodrębniania się literatur regionalnych, w których ukazane są miejsca historyczne, dzienniki i pamiętniki, fakty i fikcje literackie, poezja, fragmenty życia ludzkiego czy pełne biografie i monografie.
Wszak w każdej wspólnocie wyróżniają się środowiska twórcze, które w szczególny sposób wpływają na jej zmiany i rozwój. Są to grupy literackie i artystyczne, działające w obszarze sztuki, w tym sztuki wizualnej, są twórcy ludowi, społecznicy i naukowcy z obszaru niejednorodnych dziedzin i dyscyplin naukowych, są również organizatorzy festiwali, kuratorzy wystaw, muzealnicy i animatorzy społeczni. Bez twórczych i bogatych w wyobraźnię mieszkańców, miasto byłoby dyktowane jedynie urzędniczymi formami. Niewątpliwie w Słupsku i powiecie słupskim ujawniają się wybitne talenty literackie i artystyczne, powstało wiele dzieł publikowanych w wydawnictwach zwartych czy ciągłych, upowszechnianych poprzez media (radio, telewizję, czasopisma, Internet) czy prezentowanych w formie wystaw. Owe wytwory myśli ludzkiej są starannie gromadzone i przechowywane z pokolenia na pokolenie. Stają się zasobem, zbiorem, tradycją, warsztatem informacyjnym czy warsztatem twórczym. Mieszkańcy chętnie korzystają z wiedzy dawnej i tej teraźniejszej, zinterpretowanej przez dziennikarzy, faktografów czy pisarzy wplatających w swoje dzieła fikcję literacką.
Biblioteki są depozytem owej tradycji, ale również jej odtworzeniem i zachowaniem, po to by przyszłe pokolenia mogły bez trudu korzystać z zasobów wytworzonego przez współczesnych. Przy czym przekaz pokoleniowy winien być na tyle dojrzały, by stał się atrakcyjny w odbiorze m.in. przez młodych ludzi. W zależności od potrzeb, stosuje się w bibliotekach różne metody angażujące i motywujące do działań w obszarze regionalizmu. Jedną z metod edukacji regionalnej jest animacja społeczna, która polega na odnajdywaniu i pobudzaniu sił twórczych obecnych we wspólnocie lokalnej. Przy czym przekaz zachęcający do udziału w projektach regionalnych powinien być na tyle zajmujący, by uczestnictwo w nich było dla środowiska naturalnym odruchem. Bibliotekarze projektujący regionalny aparat informacyjny wypracowują również sposoby, by uczniowie czy seniorzy zechcieli – bądź mieli potrzebę – bezpośredniego udziału w danym zamiarze. Należy mieć nadzieję, że przyszłe pokolenie dokona obiektywnej oceny historycznej czy socjologicznej współistnienia tworzonej przez nas lokalnej teraźniejszości.
Pracownia Regionalna
Miejska Biblioteka Publiczna im. Marii Dąbrowskiej w Słupsku (MBP) od początku swojej działalności, czyli od 1945 r., gromadzi materiały związane z Pomorzem oraz dzieła twórców z tego obszaru geograficznego. W schemacie organizacyjnym MBP funkcjonuje Pracownia Regionalna (zamknięta w ramy Działu Informacji Regionalnej i Bibliograficznej), gdzie przechowywane i upowszechniane są dokumenty piśmiennicze (publikowane i niepublikowane) oraz kartograficzne i ikonograficzne, m.in.: mapy, plany, fotografie, kroniki, plakaty. W ostatnich latach księgozbiór regionalny został wydzielony z księgozbioru ogólnego i przeniesiony do dawnego pomieszczenia pomocniczego Wypożyczalni. Istnienie Pracowni Regionalnej zdecydowanie wpłynęło na dostępność i jakość informacyjną, bowiem skupiamy uwagę nie tylko na gromadzeniu dokumentów dotyczących Pomorza oraz ich udostępnianiu, ale również na opracowaniu tychże. Na szczególną uwagę zasługują dokumenty życia społecznego m.in.: plakaty, znaczki, afisze, bilety, foldery, ekslibrysy, kroniki, katalogi czy medale. W wydzielonej części księgozbioru znajdują się dokumenty o charakterze źródłowym m.in.: zarządzenia, plany, sprawozdania, opracowania monograficzne czy materiały pokonferencyjne. W celu wzbogacenia zbiorów regionalnych biblioteka gromadzi również prace dyplomowe (licencjackie, magisterskie) mieszkańców miasta i regionu, które tematycznie nawiązują do kwestii związanych z Pomorzem. Należy przy tym zaznaczyć, że gromadzone dokumenty – te historyczne oraz bieżące – stanowią odzwierciedlenie życia i działalności mieszkańców wielu pokoleń. Podstawowym aparatem informacyjnym o zbiorach regionalnych w MBP są kartoteki, teczki tematyczne, dokumenty źródłowe, dokumenty życia społecznego, bibliografie i bazy danych. Udzielając informacji tematycznych czy faktograficznych, regionaliści korzystają z tworzonych przez siebie baz regionalnych, baz tworzonych przez inne podmioty, a przede wszystkim z zasobu regionalnego Bałtyckiej Biblioteki Cyfrowej.
Obecnie dużym zainteresowaniem cieszą się publikacje dotyczące Słowian i obszarów ich zamieszkiwania. Tematem wiodącym, od wielu lat, jest powojenna historia Słupska i regionu słupskiego, a dotycząca sieci osadniczej czy wspomnień ludzi przybyłych na Pomorze po 1945 r. Literatura wspomnieniowa na początku XXI wieku stała się ważna i oczekiwana, dlatego też w naszych publikacjach autorskich pokazujemy Słupsk i jego mieszkańców w kontekście historii i współczesności, „oprawiamy” je w ramy zapisanych relacji. Temat przesiedleńczy jest wciąż żywy, a czym więcej informacji ukazuje się z zakresu osadnictwa, tym częściej docierają do regionalistów sygnały o potrzebie opracowania kolejnych dokumentów, spisania kolejnych opowieści oraz ich digitalizacja i upowszechnianie.
Z badań wynika, że pokolenie urodzone na Pomorzu po II wojnie światowej dojrzało do wspomnień i dokumentacji dziejów swoich rodziców i dziadków. We wspomnieniach prezentują czas przeszły urealniony, dotykający subiektywnych przeżyć, emocji i zmian w postrzeganiu rzeczywistości. Dużą rolę w temacie związanym z osadnictwem odgrywa m.in. Muzeum Historii Polski czy Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów.
Z pewnością do popularyzacji regionu przyczyniło się również Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich Oddział w Słupsku (SBP), które wspiera działania MBP w zakresie wydawniczym. Również dzięki staraniom Słupskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego (STSK), Koła Miłośników Regionu i Przyjaciół Parku Krajobrazowego „Dolina Słupi” ukazywał się wartościowy periodyk regionalny z serii Materiały do Poznania Regionalizmu Słupskiego. Nie należy zapominać o współczesnym kolekcjonerstwie indywidualnym – gromadzeniu dzisiejszych faktów prezentowanych w różnorodnych formach, również w formatach cyfrowych.
Zachęcamy do korzystania z naszych zbiorów regionalnych i z naszych doświadczeń.
Danuta Maria Sroka
Pracownia Regionalna MBP w Słupsku
d.sroka@mbp.slupsk.pl
